Temel Rekabet İhlallerinden Karteller ve Meslek Örgütlerindeki Bilgi Değişimleri

SAYI: ÖZDERİN 2020/22

Daha sizlerle paylaşılmış bültenimizde rakip teşebbüsler arasında gerçekleştirilen hangi tür ve içerikteki yazışmaların, bilgi değişimlerinin ve iletişimlerin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Kanun’un (“Kanun”) 4. maddesinin birinci fıkrasında yazılı olan “Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.” rekabete aykırı durumlardan sayılabileceği detaylı şekilde örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Bu bültenimizde ise temel rekabet ihlallerinden birisi olarak kabul edilen kartelleşmenin dernek, oda birlik ve benzeri bir meslek örgütü toplantılarındaki bilgi değişimleri aracılığı ile gerçekleşmesi hali ve söz konusu yerlerde alınan kararlarda veya iletişimlerde rekabet hukuku açısından dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında temel bilgiler verilecektir.

Öncelikle kartel kelime anlamı ile rakipler arasında gerçekleşen fiyat tespiti, pazar paylaşımı, arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması gibi rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylemlere işaret eden ortak bir kavramdır. Şirketler gizli ya da açık anlaşmalarla aralarındaki rekabetten vazgeçerek, kârlarını birlikte artırma yoluna gidebilirler. Bunun en sık rastlanan örneği, şirketler arasında fiyat ve miktar tespitini ve pazar paylaşımını öngören anlaşmalarla oluşturulan kartellerdir. Bilgi değişimi yoluyla rakip şirketler, rekabet stratejilerini etkileyebilecek nitelikteki ticari bilgileri birbirleriyle paylaşabilmektedir. Bu iletişim fiyat, maliyet, üretim miktarı gibi önemli ticari bilgileri içerdiğinde, rekabet ihlallerine neden olabilmektedir. Bu bağlamda rakip bir işletme ile yapılacak olan bilgi değişimlerinde oldukça dikkatli olunması gerekmektedir.

Bilgi değişimi şirketler arasında doğrudan yapılabileceği gibi şirketlerin bir araya geldiği oda, birlik, dernek vb. kuruluşlar aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Rakipler arasında iletişimin dolaylı olarak yapılması, eylemlerin ihlal niteliğini değiştirmeyecektir. Bu sebeple bir meslek odası, birliği ve benzeri meslek örgütü yerlerde yapılan rakiplerle iletişimde de hassas olunması gerekir. Söz konusu yerlerin kanunla kurulmuş kamu kurumu niteliğinde bir meslek odası olması veya izinle kurulan bir dernek olması, bu yerlerde yapılan komisyon- komite vb. toplantılarda görüşülen konuların rekabete uygunluğunun denetlenmesini, ihlal var ise ihlalin gerçekleştirilmesinde dahili olanlar hakkında idari müeyyide uygulanmasını engellemeyecektir. Bir başka deyişle rekabete aykırı kabul edilebilecek rakipler arasındaki bilgi değişiminin dolaylı olarak yapılması, eylemlerin ihlal niteliğini değiştirmez. Oda, dernek, birlik gibi mesleki örgütler ve sivil toplum kuruluşları rekabet ihlallerine zemin teşkil edebilir. Bu gibi meslek örgütleri üyeleri adına, piyasalarda iktisadi etkileri olan kararlar alabilmekte ya da üyelerinin ortak amaçlar doğrultusunda kararlar alabilmesine dönük zemin oluşturabilmektedir. Bir başka değişle aynı sektördeki rakipleri bir araya getiren oda, dernek, birlik vb. yapılanmaların, üyeleri arasında fiyat, üretim miktarı, satış koşulları gibi rekabete ilişkin kararları etkileyebilecek piyasa bilgilerinin paylaşıldığı bir zemin olarak kullanılması, rekabet ihlallerine yol açabilmektedir[1]. Rekabet Kurulu’nun çok sayıda soruşturmasına bu gibi meslek örgütlerinde yapılan görüşmeler-yazışmalar konu olmuş, çok sayıda meslek örgütü denetlenmiş, söz konusu ihlallere dahili bulunan üyelere ayrı ayrı idari yaptırımlar uygulanmıştır[2].  Bu gibi durumlar gözetilerek Rekabet Kurumu tarafından aşağıdaki başlıklar altında meslek örgütleri tarafından dikkat edilmesi gereken “Meslek Örgütleri ve Sivil Toplum Kuruluşları için Rekabet Kontrol Listesi” başlıklı bir liste yayınlanmıştır[3]; Buna göre bir meslek örgütü altında üyeleri arasında yapılan bilgi değişimlerinde ve toplantılarında aşağıdaki hususlar denetlenerek rekabete aykırı bir durum olup olmadığı araştırılacaktır;

• Meslek örgütünün kuruluş şartnamesinde rekabeti sınırlandırabilecek nitelikte herhangi bir hüküm var mı?
• Meslek örgütünün üyeleri üzerinde sahip olduğu yetkiler, üyeler arasındaki rekabeti etkiliyor mu?
• Meslek örgütleri üyelerin satış fiyatları ve diğer satış koşulları ile ilgili kararlar alıyor mu?
• Meslek örgütü, üyelerin faaliyet alanlarını kısıtlayan kararlar alıyor mu?
• Üyelerin toplantılar sırasında fiyat, satış koşulları, pazar paylaşımı/müşteri paylaşımı gibi konularda görüşmesi teşvik ediliyor mu?
• Üyeler birbirlerinin çalışanları ile ilgili ayartmama vb. adlar altında gizli anlaşmalar veya iş gücü piyasalarında ödenecek ücretlere dair görüşmeler yapılıyor mu?
• Üyelerin faaliyetlerini düzenlemeye dönük belirlenen teknik standartlar üyelerin ticari faaliyetlerini kısıtlıyor mu? Piyasaya yeni girişleri etkiliyor mu?

Söz konusu sorulara verilen “Evet” cevapları, konuyla ilgili açık bir yasal düzenleme söz konusu değil ise, meslek örgütünün rekabet ihlali anlamına gelen bir uygulama içinde olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle yukarıdaki soruların benzeri meslek örgütlerindeki faaliyet ve katılımlarda her zaman dikkate alınmasında fayda olacaktır.

Aklınıza takılan hususlarla ilgili bizimle irtibata geçmenizi rica ederiz.

Saygılarımızla,

Av. Senem Çetin

Danışmanlık Departmanı ve Uyum Yöneticisi