SAYI : ÖZDERİN 2023/1
Toplum düzenini ve kamu güvenliğini sağlayabilmek ve bireylerin temel hak ve özgürlüklerini koruyabilmek için devletin çeşitli enstrümanları mevcuttur. Bunları ihlal eden kişiler için kanun koyucu tarafından çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür. Suç niteliğindeki fiiller bakımından caydırıcı yaptırımlar ceza mevzuatında düzenlenmekteyken suç olmamasına rağmen toplum düzenini bozan, kamu güvenliğini tehlikeye atan fiiller bakımından caydırıcı yaptırımlar ise başta 5326 sayılı Kabahatler Kanunu olmak üzere mevzuatımızda düzenlenmektedir.
Bir fiilin suç teşkil etmesi halinde fiili işleyene yargı organınca hürriyeti bağlayıcı ceza ve/veya adli para cezası; kabahat oluşturması durumunda ise idare tarafından başta idari para cezası olmak üzere çeşitli idari yaptırım kararları uygulanmaktadır.
İdari para cezası yaptırımı gündelik hayatta en çok trafik para cezası şeklinde karşımıza çıkmakta olup bu bülten yazımızda trafik para cezalarının hukuki niteliği ve bu cezalara karşı başvurulabilecek kanun yolu hak ve süreleri açıklanmaya çalışılacaktır.
Trafik idari para cezaları genel olarak 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununda düzenlenmiştir. Bu kanuna aykırı şekilde motorlu motorsuz araç kullanan sürücüler ile yayalar hakkında kolluk kuvvetleri tarafından uygulanmaktadır. Ancak bu kanuna aykırılıkların bir kısmının aynı zamanda suç olarak ceza mevzuatında da düzenlenmiş olduğuna dikkat edilmelidir. Örneğin sürücünün 1.00 promil üzerinde alkollü olduğunun tespit edilmesi hali, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu md. 179/3[1] uyarınca ayrıca düzenlenmiştir.
Karayolları Trafik Kanunu uyarınca uygulanacak trafik idari para ceza meblağları kanun metninde yazmakta olup her yıl Maliye Bakanlığı tarafından Resmi Gazetede ilan edilen yeniden değerleme oranı baz alınarak hesaplanmaktadır. Bu tutarlar yıllık olarak T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığının internet sitesindeki ceza rehberlerinde yayınlanmaktadır. 2023 Yılı Ceza Rehberine bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Trafik cezası bir idari para cezası niteliğindedir. Kabahatler Kanunu md. 27’de[2] bu cezaya karşı başvuru yolu ve süreleri gösterilmiştir. Kanun uyarınca trafik para cezasına itiraz süresi kararın tebliği veya tefhimi (yüze karşı bildirilmesi) ile başlamakta olup 15 gündür. Bu süre içinde ilgili kişi tarafından başvuruda bulunulmazsa karar kesinleşmiş olur.
Trafik idari para cezasına başvuru hakkı ilgili Sulh Ceza Hakimliğine bir dilekçe sunularak kullanılabilecektir. Dilekçede başvuranın adı, soyadı, T.C. kimlik numarası, iş veya ikametgah adresi, ıslak veyahut elektronik imzası muhakkak bulunmalıdır. Başvuru, cezanın yazıldığı yer Sulh Ceza Hakimliğine yapılmalıdır.
Kabahatler Kanunu md. 31[3] uyarınca başvurunun harca tabi olmadığına ancak başvurunun reddedilmesi halinde yapılan yargılama giderlerinin ve hükmedildi ise vekalet ücretinin başvurana yükletileceğini hatırlatmak isteriz.
Sulh Ceza Hakimliği kural olarak duruşma yapmaksızın başvuruyu inceler ve karara bağlar. Başvurunun kabulüne veya reddine ilişkin karar başvuranın dilekçede belirttiği adrese PTT kanalıyla tebliğ edilecektir. Sulh Ceza Hakimliği kararının kesin olmadığına ve CMK md. 268 uyarınca karara karşı itiraz kanun yoluna başvurulabileceğine dikkat çekmek isteriz.
İdare, trafik idari para cezasının ödeme süresi içinde ödenmesi halinde Kabahatler Kanunu md. 17/6[4] uyarınca ilgili kişilere cezanın dörtte biri oranında indirim yapmaktadır. Ödeme süresi içinde ödeme yapılması durumunda da anılan fıkra uyarınca cezaya karşı başvuru hakkının kullanılabilecektir. Cezanın iptali halinde bedelin iade alınabilmesi için başvuru dilekçesinin ekinde muhakkak dekontun sunulması ve ayrıca dilekçe içeriğinde iadenin talep edilmesi gerekmektedir.
Başvuru dilekçesi ekinde,
- Trafik idari para cezası karar tutanağının ve varsa tebligatın fotokopisi,
- Trafik idari para cezası plakaya uygulandıysa araca ait ruhsat fotokopisi,
- Şahsına trafik cezası kesilen kişiye ait ehliyet ve kimlik kartı fotokopisi,
- Trafik idari para cezası ödenmişse ödemeye ait dekont bulunması gerektiği unutulmamalıdır.
İşbu bültenimizde yalnızca trafik idari para cezaları ve bu cezalara karşı başvuru hak ve süreleri ele alınmış olup Karayolları Trafik Kanunu md. 48/5 ve md. 118 uyarınca; alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç süren veya 100 ceza puanını dolduran sürücüler hakkında uygulanmış sürücü belgesinin geri alınması yaptırımı halinde de cezanın uygulandığı yer Sulh Ceza Hakimliklerinin görevli ve yetkili olduğunu, karara karşı başvuru için sürenin tefhim ya da tebliğden itibaren 15 gün olduğunu ayrıca belirtmek isteriz.
Konu ile ilgili herhangi bir soru veya sorununuz olması halinde bizimle irtibat kurmanızı rica ederiz.
Saygılarımızla,
Av. İrem Can TANIŞ
Dava Departmanı
[1] Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
Madde 179- (1) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirerek, kullanılamaz hale getirerek, konuldukları yerden kaldırarak, yanlış işaretler vererek, geçiş, varış, kalkış veya iniş yolları üzerine bir şey koyarak ya da teknik işletim sistemine müdahale ederek, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye neden olan kişiye bir yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
[2] Başvuru yolu
Madde 27- (1) İdarî para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.
(2) Mücbir sebebin varlığı dolayısıyla bu sürenin geçirilmiş olması halinde bu sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde karara karşı başvuruda bulunulabilir. Bu başvuru, kararın kesinleşmesini engellemez; ancak, mahkeme yerine getirmeyi durdurabilir.
(3) Başvuru, bizzat kanunî temsilci veya avukat tarafından sulh ceza mahkemesine verilecek bir dilekçe ile yapılır. Başvuru dilekçesi, iki nüsha olarak verilir.
(4) Başvuru dilekçesinde, idarî yaptırım kararına ilişkin bilgiler, bu karara karşı ileri sürülen deliller açık bir şekilde gösterilir. Dilekçede ayrıca, başvurunun süresinde yapılmasını engelleyen mücbir sebep dayanaklarıyla gösterilir.
(5) İdarî yaptırım kararının mahkeme tarafından verilmesi halinde, bu karara karşı ancak itiraz yoluna gidilebilir.
(6) Soruşturma konusu fiilin suç değil de kabahat oluşturduğu gerekçesiyle idarî yaptırım kararı verilmesi halinde; kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz edildiği takdirde, idarî yaptırım kararına karşı başvuru da bu itiraz merciinde incelenir.
(7) Kovuşturma konusu fiilin suç değil de kabahat oluşturduğu gerekçesiyle idarî yaptırım kararı verilmesi halinde; fiilin suç oluşturmaması nedeniyle verilen beraat kararına karşı kanun yoluna gidildiği takdirde, idarî yaptırım kararına karşı itiraz da bu kanun yolu merciinde incelenir.
(8) İdarî yaptırım kararının verildiği işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idarî yargının görev alanına giren kararların da verilmiş olması halinde; idarî yaptırım kararına ilişkin hukuka aykırılık iddiaları bu işlemin iptali talebiyle birlikte idarî yargı merciinde görülür.
[3] Masrafların ve vekalet ücretinin ödenmesi
Madde 31 - (1) İdarî yaptırım kararına karşı başvuru yolu harca tâbi değildir.
(2) Kanun yoluna başvuru dolayısıyla oluşan bütün masraflar ve vekalet ücreti, başvurusu veya savunması reddedilen tarafça ödenir.
[4] Kabahat dolayısıyla idarî para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza göstermesi halinde bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirir. Kanunlarında ödeme süresi düzenlenmemiş olan idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. İdari para cezasının ödeme süresi içinde ödenmesi halinde, cezadan %25 oranında indirim yapılır. Ödeme yapılması, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez