Topla-Dağıt Kartelleri ve Rekabete Aykırılık Hakkında Bilgi Notu

SAYI : ÖZDERİN 2025/6

Mal, hizmet ve iş gücü piyasalarında rekabete uyumluluğunun yalnızca hukuken değil şirketin ticari itibarı, sürdürülebilirliği ve gelişimi açısından da önemli olduğu açıktır. Bu bültenimizde özellikle geniş bir bayi ve market ağı ile ürünlerini farklı dağıtım kanalları aracılığı ile satan şirketler açısından önem arz eden Rekabet mevzuatına kapsamında ihlal olarak değerlendirilen “Topla-dağıt (hub and spoke) karteli” nin ne olduğundan bahsedilecektir.  4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (“4054 sayılı Kanun/Kanun”) kapsamında açıkça tanımlanmasa da Rekabet Kurulu (“Kurul”) kararları ile ortaya konan bir ihlal türüdür.

Rekabet Kurumu’nun medya sayfasından paylaşılan Topla-Dağıt (Hub-and-Spoke) Karteli nasıl oluşur? konulu paylaşımın da izlenmesi özellikle pazarlama, strateji, satış, fiyatlandırma ile ilgili departmanlarda çalışanlar açısından faydalı olacaktır. Rekabet Kurumu bu bilgilendirme kılavuzunda rekabete aykırılık olarak örneklendirdiği iletişim biçimlerine yer vermektedir. Burada bir üreticinin bayileri/perakendecileri ile fiyatlar konusunda yaptığı iletişimden örnekler verilmektedir. Buna göre bir bayisinden gelen “diğer bayin fiyatları düşürdü onu uyarın yoksa bende zararına da olsa indirim uygulayıp zararı da sana fatura edeceğim” içerikli bir mesaja üretici tarafından verilebilecek örnek cevaplar, rekabet mevzuatına aykırılık veya uyumluluğu açısından karşılaştırılmaktadır. Öncelikle üretici şirketin perakendecisine “tamam konuşacağım merak etme, uyaracağım” der ve fiyatları düşürtürse açık bir rekabete aykırılık oluşturacaktır. Üretici bu durumda “serbest piyasa ben bayilerimin ve satış kanallarımın fiyatlarına müdahale edemem” şeklinde geri dönüş yaparak rekabetin korunmasına uygun şekilde davranmış olacaktır. Bayisi açısından bir haksız rekabet oluştuğunu düşünüyorsa ve desteklemek istiyorsa gerekirse şikayet eden bayisini de fiyatı düşürmesi konusunda desteklemesi ve varsa bayisinin zararına katlanması veya bölüşmesi de bir seçenek olabilir.  Üreticilerin, bayilere ve tüm satış kanallarına satış fiyat listesi uygulamaması, bayilerin uyguladıkları fiyatlara karışmaması ve piyasaya müdahalede bulunulabilecek eylemlerden kaçınması gerekir. Aksi durumlar “topla-dağıt” karteli olarak nitelendirilerek Kurum tarafından ihlal kapsamında yaptırım uygulamasına neden olacaktır.

Kurul’un perakende sektörüne ilişkin 15.12.2022 tarihli ve 22-55/863-357 sayılı kararında da zincir marketler ve tedarikçilerin çeşitli uygulamalarının topla-dağıt karteli veya yeniden satış fiyatının tespiti niteliğinde olup olmadığı detaylı bir şekilde değerlendirilmektedir. Toplamda 29 teşebbüs ve bir teşebbüs birliğinin yer aldığı soruşturmada, zincir marketler ile üretici ve toptancı olarak faaliyet gösteren teşebbüslerin fiyatlama davranışlarına göre soruşturmanın sonucunda Kurul; soruşturmaya taraf olan bazı teşebbüslerin (zincir marketler, üreticiler) rekabeti ihlal eden davranışlarda bulunduklarına karar verdi. Söz konusu karar rekabet hukuku kapsamındaki topla-dağıt tipi kartellere ilişkin kapsamlı açıklamalar içermesi açısından önemlidir.

Yeniden satış fiyatının yalnızca tavsiye niteliğinde olması gerektiğine, azami fiyat dışında başkaca bir müdahalenin rekabete aykırılık teşkil ettiğine, internet satışları ile aktif olmayan pasif satışlarda da münhasır bölge sınırlaması yapılmamasına dikkat edilmelidir. Fiyat tespitine ilave olarak şirketlerin fiyat artırmak, sabitlemek, asgari fiyat belirlemek, indirimleri kaldırmak, indirim oranlarını, kâr marjını belirlemek, standart fiyat formülleri belirlemek, pazar/bölge/müşteri paylaşımı yapmak, ihlallerde danışıklı teklif vermek veya rakibin piyasaya girmesini güçlendirmek gibi faaliyetlerinin de mevzuata aykırılık teşkil eden hallerden kabul edildiği unutulmamalıdır.

Son olarak pazar ve fiyat araştırmasında da rekabete uygun olmayan durumlar dahil olmak üzere iş gücü piyasalarındaki aykırılıklara veya nasıl uygun şekillerde yapılması gerektiğine dair diğer Kurum kılavuzlarının ve sayfalarının paylaşımlarının da ilgili şirket birimlerince incelenmesi ve düzenli eğitim haline getirilmesi tavsiye edilir. https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/geneldosya/kobi-el-kitabi-17-02-2016-son.pdf da faydalı bir başlangıç kaynağı olacaktır.

Konu ile ilgili herhangi bir sorunuz olması halinde bizimle iletişime geçmenizi rica ederiz.