SAYI : ÖZDERİN 2024/09
Ticari iletişimi, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluklarını, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülüklerini ve uygulanacak yaptırımları düzenleyen 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“Kanun”) kapsamında elektronik iletişim araçlarıyla yapılan ticari iletişime dair bilgi verme yükümlülüklerini ve ticari elektronik iletilerde uyulması gereken hususlara ilişkin usul ve esasları öngören Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) 15.07.2015 tarihli ve 29417 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Teknolojinin gün geçtikçe daha hızlı bir şekilde gelişmesi, iletişim araçlarının çeşitlenmesi ve kişiler arasındaki mesafenin bu suretle ortadan kalkması; ticari hayatta ve özellikle elektronik ticarette faaliyetlerin iletişim araçları kullanılarak daha kolay ve ulaşılabilir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır. Gelinen aşamada, bu faaliyetlerin kolay ve ulaşılabilir olmasının yanında hukuken de kişiler arasındaki ilişkinin ve ticari iletişimin korunması gerekmekte olup ticari elektronik ileti gönderiminin hukuki boyutunun düzenlenmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu kapsamda 04.01.2020 tarihli ve 30998 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişikliklere İlişkin Yönetmelik”) ile hayatımıza giren ticari elektronik ileti kavramı ve hukuki boyutu ile Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi’nin (“İYS”) incelenmesi gerekmektedir.
Elektronik ticaret faaliyetler ve gelişen teknoloji neticesinde ortaya çıkan ticari elektronik ileti kavramı Kanunda “Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletileri” olarak tanımlanmış Yönetmelik’te de aynı şekilde düzenlenmiştir. Tanıma ilişkin olarak dikkat edilmesi gereken husus, ilerleyen süreçte gereksinimleri karşılayacak şekilde ticari elektronik ileti gönderilebilecek vasıtaların kesin olarak sınırlandırılmayarak “gibi” ifadesi kullanılması ve “ticari amaçlarla” ifadesinin oldukça geniş tutulmuş olmasıdır. Mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak gibi ticari amaçlarla; telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak alıcıların elektronik iletişim adreslerine ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişilerin;
- Alıcının, gönderilecek ticari elektronik içeriğe uygun onayını alması,
- Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi’ne (“İYS”) kaydolması ve alıcılar tarafından verilen ticari elektronik ileti onayını İYS sistemine kaydetmesi zorunlu tutulmuştur.
Yönetmelik’te İYS “Ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistemi” olarak tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere düzenleme kapsamında İYS hakkında üzerinde durulacak hususlar ticari elektronik ileti onayı alınması, ticari elektronik iletiyi reddetme ve şikayet sürecidir. Bu kapsamda oluşturulan https://iys.org.tr/ uzantılı web adresi, tüm hizmet sağlayıcıların güncel ticari elektronik ileti onaylarını kaydettikleri ulusal veri tabanı sistemidir. Alıcılar onay verebildikleri gibi mevcut onayları için ret haklarını da İYS üzerinde kullanabilirler. İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemez. İYS üzerinden alınmayan onayların, hizmet sağlayıcı tarafından üç iş günü içinde İYS’ye kaydedilmesi, İYS’ye kaydedilmeyen onayların geçersiz kabul edileceği de Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Ticari iletiler için alınacak iletişim onaylarında, onay fiziksel ortamda alınmış ise alıcının imzası gereklidir ancak pratikte bu belgelerin saklanması, arşivlenmesi, belgelerin güvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması, gerektiğinde arşivden çıkarılması meşakkatli bir süreçtir. Elektronik ortamda alınması durumunda ise onayın alındığına dair bilgilendirmenin alıcının elektronik iletişim adresine aynı gün içinde iletilmesi gerektiği belirtilmiştir. Elektronik ortamda alınan onaylarda da benzer şekilde onayın izin sahibi kişiden alındığının elektronik kayıtlarının tutulması ve güvenli bir şekilde saklanması gerekmektedir. İYS ile birlikte onayın alındığına ilişkin kayıtların güvenli bir şekilde saklanması sağlanmakta, alıcılar sistem üzerinden onay ve ret bildirimlerini yapabilmekte ve şikayet hakkını kullanabilmektedir.
Ticari Elektronik İleti Gönderiminde Onayın Nasıl Alınacağı
Ticari elektronik ileti gönderiminde onay, ticari elektronik ileti gönderiminden önce alınmalıdır. Usulüne uygun olarak alınırken her türlü elektronik iletişim aracı kullanılabileceği gibi İYS üzerinden de onay alınabilecektir. Onay alınırken alıcının onayında;
Onay fiziki olarak alınıyor ise;
- Olumlu irade beyanı
- Adı ve soyadı
- Elektronik iletişim adresi
- Onay verenin imzası
Onay elektronik ortamda alınıyor ise;
- Olumlu irade beyanı
- Adı ve soyadı
- Elektronik iletişim adresi
- Onayın alındığı bilgisi, reddetme imkanı da tanınmak suretiyle, alıcının elektronik iletişim adresine 24 saat içinde iletilir.
Onay İYS üzerinden alınıyor ise;
- Olumlu irade beyanı
- Elektronik iletişim adresi
Onay metinlerindeki olumlu irade beyanı önceden işaretlenmiş kutucuklar gibi önceden seçilmiş olarak yer alamayacağı gibi mal veya hizmet temini için ön şart olarak da alıcıya sunulmamalıdır. Eğer ki onayın ayrı bir metin olarak değil de sözleşme içeriğine dahil edilerek alınması söz konusu ise, sözleşmenin ilgili yerlerine onayı reddetme imkanı tanınarak ve en az 12 punto ile yazılması gerektiği düzenlenmiştir. İYS sistemi üzerinden alınmayan onayların 3 iş günü içerisinde İYS'ye kaydedilmesi gerekmektedir. Onayın alındığına ilişkin ispat yükümlülüğü hizmet sağlayıcıya aittir. 3 iş günü içerisinde İYS'ye kaydedilmeyen onaylar ise geçersiz olacaktır. Yönetmelik ile alıcının onayının alınmasına gerek olmayan haller sayılmıştır. Bu kapsamda;
- Alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi halinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletilerin,
- Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler ve hizmet sağlayıcıya ilgili mevzuatla getirilen bilgi verme yükümlülüğü durumları,
- Tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler,
- Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderilen ticari elektronik iletiler,
bakımından onay alınması şartı aranmamaktadır.
Ticari Elektronik İleti İçeriğinin Nasıl Olması Gerektiği
Mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak gibi ticari amaçlarla alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ileti içeriğinde olması gereken zorunlu unsurlar Yönetmelik’in sekizinci maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre;
- Ticari elektronik ileti içeriğinin, alıcıdan alınan onaya uygun olması,
- Hizmet sağlayıcı tacir ise Mersis numarası ve ticaret unvanı; esnaf ise adı soyadı ve T.C. kimlik numarası veya vergi numarası,
- İhtiyari olarak hizmet sağlayıcının kendisini tanıtıcı marka veya işletme adı,
- Hizmet sağlayıcının erişilebilir durumdaki iletişim bilgilerinden en az biri,
- Ticari elektronik iletinin promosyon veya kampanya niteliği, içerikten net bir biçimde anlaşılamıyorsa; tanıtım, kampanya veya bilgilendirme gibi ibareler,
- Ticari elektronik iletideki promosyonların geçerlilik süresi ve alıcının bu kapsamdaki yükümlülükleri çok açık bir biçimde açıklar nitelikteki bir URL adresi veya müşteri hizmetleri numarası
ticari elektronik iletinin içeriğinde bulunmalıdır.
Ticari elektronik içeriğinin alıcıdan alınan onaya uygun olması gerekmektedir. Alıcıdan alınan onaya uygun içerikte olmayan iletilerin gönderilmesi halinde bu durum hiç onay alınmaksızın ticari elektronik ileti gönderilmesinin sonuçlarını doğuracaktır.
Ticari Elektronik İleti Almayı Reddetme Hakkı
Alıcılar istediğinde hiçbir gerekçe göstermeksizin ticari elektronik ileti almayı reddedebilme hakkına sahiptir. Alıcının ret bildiriminde bulunması, daha önce bildirimin yapıldığı iletişim kanalına ilişkin vermiş olduğu onayı geçersiz kılacaktır. Alıcının ticari elektronik ileti almayı reddetme hakkı gönderilen her iletide belirtilmiş olmalıdır. Bu durumda gönderilen her ticari elektronik iletide alıcının ret bildiriminde bulunabilmesi için; kendisi tarafından sağlanan ya da İYS tarafından sunulan müşteri hizmetleri numarası, kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirimine özgülenmiş bir URL adresi gibi erişilebilir iletişim adresine ticari elektronik iletide yer verir. Ticari elektronik ileti hangi iletişim kanalıyla gönderildiyse ret bildirimi de kolay ve ücretsiz bir şekilde olmak üzere aynı iletişim kanalıyla sağlanmalıdır. Alıcılar İYS sistemi üzerinden de ret hakkını kullanabilirler. Yukarıda bahsedildiği üzere İYS “Ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistemi”dir. Ancak İYS üzerinden ret bildirimi yapılmayan hallerde (kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirimine özgülenmiş bir URL adresi vb.) ret bildirimlerinin üç iş günü içerisinde İYS’ye bildirilmesi zorunludur. Alıcı tarafından yapılan ret bildiriminin hizmet sağlayıcıya ulaşmasının ardından üç iş günü içerisinde hizmet sağlayıcı alıcıya ileti gönderimini durdurması gerekir. Ret bildirimine rağmen ileti gönderimine devam eden hizmet sağlayıcılar için idari para cezası öngörülmüştür.
Ticari Elektronik İleti Gönderiminde Yükümlülükler
Yukarıda bahsettiğimiz üzere Yönetmelik’in amacı elektronik iletişim araçlarıyla yapılan ticari iletişime dair bilgi verme yükümlülüklerine ve ticari elektronik iletilerde uyulması gereken hususlara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Sözleşme kurulurken ticari iletişime dair bilgi verme yükümlülüğü kapsamında;
- Erişimi kolay ve güncel tanıtıcı bilgiler vermesi,
- Sözleşme kurulumu aşamasında teknik adımlara ilişkin alıcıya bilgi verilmesi ve yönlendirilmesi,
- Alıcıyla kurulan/kurulacak sözleşmenin saklanıp saklanmayacağı bilgisinin verilmesi,
- Kurulan/kurulacak sözleşmeye alıcının sözleşme kurulduktan sonra erişiminin olup olmayacağı ve erişimin ne kadar süreyle sağlanacağı bilgisinin verilmesi,
- Alıcının sözleşme kurulumu aşamasındaki veri girişinde yaşanacak hataların açık ve anlaşılır şekilde belirlenmesi ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlar hakkında bilgi verilmesi,
- Gizlilik kuralları hakkında bilgi verilmesi,
- Alternatif uyuşmazlık çözümü mekanizmaları bulunmaktaysa buna ilişkin bilgi verilmesi,
- Mensup olunan meslek odası ve mesleğin ilgili davranış kuralları bulunmaktaysa elektronik olarak nasıl ulaşılabileceğinin belirtilmesi
gerekmektedir.
Elektronik ticaretin gelişmesi ile birlikte şirketler tanınırlıklarını artırmak ve kampanya ile promosyonlar hakkında ilgilileri bilgilendirmek amacıyla alıcılara ticari elektronik ileti göndermeyi tercih etmektedir. Ancak ticari elektronik ileti gönderirken iletinin alıcının onayına bağlı tutulduğu, bu onayın İYS sistemine kaydedilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Ticari elektronik iletilere ilişkin onay yazılı olarak veya elektronik iletişim araçları vasıtasıyla alınabilecektir. Onay alınırken alıcının ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı, adı ve soyadı ile elektronik iletişim adresini içerir şekilde onay alınmalıdır. Onay verilmesi hizmet sağlamanın ön şartı olarak belirlenmek suretiyle alıcı onay vermeye zorlanamayacağı gibi dilediği zaman onayını ortadan kaldırabileceği konusunda da alıcı açıkça bilgilendirilmedir.
Konu ile ilgili herhangi bir soru veya sorununuz olması halinde bizimle irtibat kurmanızı rica ederiz.
Saygılarımızla,
Av. Hazal ÖZEN
Dava Departmanı