SAYI : ÖZDERİN 2023/27
Kesinleşen ve haciz aşamasına geçilen icra takiplerinde alacaklının talebi halinde borçlunun malları haczedilebileceği gibi borçlunun üçüncü kişilerdeki hak ve alacakları da borçlunun borcuna yetecek kadarlık kısmı için haczedilebilir. Yani alacaklı, icra dairesi kanalıyla ve talebi doğrultusunda borçlunun haczedilebilir tüm malvarlığına (örneğin bankalarında bulunan alacaklarına) borcuna yetecek kadar olmak koşuluyla hukuken el konulmasını isteyebilir. Alacaklıya tanınan bu hak 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (“İİK”) 89. maddesi ile hüküm altına alınmıştır. Anılan hüküm ile aynı zamanda alacaklının, borçlunun ve üçüncü kişinin haklarının da korunması sağlanmaya çalışılmıştır. Zira kanun koyucu borçlunun alacağının olabileceği üçüncü kişilere, icra dairesince gönderilen haciz ihbarnamelerine birçok kez itiraz etme imkanı tanımıştır.
Birinci Haciz İhbarnamesi (89/1)[1]
Birinci haciz ihbarnamesi borçlunun üçüncü kişilerde bulunan mal ve alacaklarının haczedilmesinin ilk aşamasıdır. Alacaklının talebi halinde icra müdürlüğü tarafından üçüncü şahıslara gönderilen haciz ihbarnamesi ile borçlunun alacaklı olduğu tutarın borçluya değil icra müdürlüğüne ödenmesi gerektiği, borçluya borcu yoksa bunu 7 gün içerisinde icra dairesine bildirmesi gerektiği aksi halde borcun zimmetinde sayılacağı ihtar edilmektedir. Söz konusu ihtarnamenin tebliğine müteakip üçüncü kişinin 7 gün içerisinde elinde bulunanı icra müdürlüğüne teslim etmesi gerekmektedir. Eğer üçüncü kişinin elinde borçluya ait herhangi bir hak ve alacak yoksa yine 7 gün içerisinde icra müdürlüğüne vereceği bir dilekçe ile haciz ihbarnamesine itiraz etmesi gerekecektir.
Üçüncü kişi borçluyla aralarında bulunan ilişkiyi ve nezdinde bulunan hak ve alacaklarını tam olarak icra müdürlüğüne bildirmekle mükelleftir. Eğer 7 günlük süre içerisinde icra dairesine başvurarak borcu kabul ettiğini ve yedinde bulunanları açıkça beyan eder ve borcunu icra dairesine öderse kendisine ikinci haciz ihbarnamesi gönderilmez.
İkinci Haciz İhbarnamesi (89/2)[2]
Şayet birinci haciz ihbarnamesi üçüncü kişiye tebliğ olur ve 7 gün içerisinde itiraz hakkı kullanılmaz ise birinci haciz ihbarnamesi ile talep edilen borç üçüncü kişinin zimmetinde sayılır. Alacaklının talebi halinde icra müdürlüğünce üçüncü şahsa ikinci haciz ihbarnamesi gönderilir. Üçüncü şahsın kendisine tebliğ edilen ikinci haciz ihbarnamesine istinaden başvuracağı kanuni yollar yine 7 gün içerisinde elindeki mal veya parayı icra müdürlüğüne teslim etmek veya böyle bir borcu bulunmuyorsa 7 gün içerisinde icra müdürlüğüne itiraz dilekçesi sunmaktır. Anılan süre içerisinde icra dairesine başvurarak borcu kabul ettiğini ve yedinde bulunanları açıkça beyan eder ve borcunu icra dairesine öderse kendisine başkaca haciz ihbarnamesi gönderilmez.
Üçüncü Haciz İhbarnamesi (89/3)[3]
İkinci haciz ihbarnamesinin üçüncü kişiye tebliğinin ardından, üçüncü kişi 7 gün içerisinde ikinci haciz ihbarnamesine de itiraz hakkını kullanmaz veya icra dairesine yedinde bulunanları teslim etmez ise borcun zimmetinde olduğu kesinleşecektir. Böylece üçüncü kişiye son olarak yine alacaklının talebi halinde üçüncü haciz ihbarnamesi gönderilecektir. Ancak üçüncü haciz ihbarnamesinin diğerlerinden farkı kanun koyucunun üçüncü şahsa icra müdürlüğüne sunabileceği itiraz hakkı vermemiş olmasıdır. Üçüncü haciz ihbarnamesi ile üçüncü şahsa yalnızca 15 gün içerisinde borcu icra dairesine ödemesi veya yine aynı sürede menfi tespit davası açabileceği aksi takdirde zimmetinde bulunan borcu ödemeye zorlanacağı ihtar edilir.
Anılan 15 günlük süre, hak düşürücü süre olup menfi tespit davasının süresi içerisinde açılıp açılmadığı hususu hakim tarafından re’sen gözetilecektir. Mahkemece menfi tespit davasının süresinde açılmadığının tespit edilmesi halinde dava reddedilecek bunun sonucunda da üçüncü şahıs icra dosya borcundan sorumlu olacaktır.
Üçüncü şahsın süresi içerisinde menfi tespit davasını açması halinde dava açtığına dar belgeyi icra dairesine sunarsa, aleyhine yürütülen veya yürütülecek icra takip işlemleri menfi tespit davasından verilen kararın kesinleşmesine kadar durdurulur.
Son tahlilde üçüncü kişi süresinde bir menfi tespit davası açmaz ve zimmetinde sayılan borcu da ödemezse artık üçüncü şahısta icra dosya borcundan sorumlu olacaktır ve hakkında icrai işlemler başlanabilecektir.
Birinci veya İkinci Haciz İhbarnamesine İtirazın Sonuçları
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere üçüncü kişi yedi gün içerisinde kendisine tebliğ edilen birinci veya ikinci haciz ihbarnamesine itiraz ederek icra dairesine para ödemekten veya mal teslim etmekten kurtulur. Ancak alacaklı üçüncü kişinin yaptığı itirazın haksız olduğu yani aslında üçüncü kişinin borçluya borçlu olduğu kanısında ise alacaklı üçüncü kişinin verdiği cevabın aksini kanıtlayarak İİK md. 338/I’e[4] göre üçüncü kişinin cezalandırılmasını ve ayrıca İİK md. 89/IV[5] uyarınca tazminata mahkum edilmesini isteyebilir. Alacaklı tarafından bu ceza ve tazminat davaları icra mahkemesinde birlikte açılabilir. Ancak alacaklı ceza davasından bağımsız bir yıllık zamanaşımı süresi içerisinde yalnızca tazminat davası da açabilir. Özetle alacaklı ceza ve tazminat davasını İİK md. 347’ye göre birinci veya ikinci haciz ihbarnamesine itiraz edildiğini öğrendiği tarihten itibaren 3 ay içinde ve herhalde haciz ihbarnamesine itiraz tarihinden itibaren 1 yıl içinde açabilir.
Bu davalarda ispat yükü takip alacaklısındadır. Alacaklı haklılığını ispat edemediği ihtimalde icra mahkemesince ceza ve tazminat davalarının reddine karar verilecektir. Ancak alacaklının haklılığını ispat ettiği yani borçlunun üçüncü kişiden alacaklı olduğu halde ihbarnameye itiraz ettiği ihtimalde haciz ihbarnamesine itiraz eden üçüncü kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca icra mahkemesince üçüncü kişi davacı alacaklıya tazminat ödemeye de mahkum edilir.
Sonuç
Yukarıda detaylıca anlatılan hususu özetlemek gerekirse; kendisine haciz ihbarnamesi gönderilen üçüncü şahsın, icra dosyası borçlusuna borcunun bulunmaması halinde 89/1 veya 89/2 haciz ihbarnamelerinin tebliğinden itibaren 7 günlük süre içerisinde itirazlarını icra müdürlüğüne sunması gerekmektedir.
Aksi halde üçüncü şahsa 89/3 haciz ihbarnamesi gönderilecek ve 15 günlük hak düşürücü süre içerisinde menfi tespit davası açması gerekecektir. Davanın açılmaması halinde ise üçüncü şahıs icra dosyası borcundan sorumlu hale gelebilecektir.
Görüleceği üzere üçüncü şahıslara icra müdürlüğünce gönderilen haciz ihbarnamelerine mutlaka süresi içerisinde cevap verilmelidir. Cevap dilekçesinde üçüncü şahıs ile borçlu arasındaki ticari ilişkinin durumuna göre bir cevap verilmeli, 7 günlük süresi geçirilmemeli ve ihbarnameye karşı gerçeğe aykırı beyanlarda bulunmaktan imtina edilmelidir.
Konu ile ilgili herhangi bir soru veya sorununuz olması halinde bizimle irtibat kurmanızı rica ederiz.
Saygılarımızla,
Av. Sibel ADIYAMAN
İcra Departmanı Yöneticisi
[1] İcra ve İflas Kanunu Madde 89/1: Hamiline ait olmayan veya cirosu kabil bir senetle müstenit bulunmayan alacak veya sair bir talep hakkı veya borçlunun üçüncü şahıs elindeki taşınır bir malı haczedilirse icra memuru; borçlu olan hakiki veya hükmi şahsa bundan böyle borcunu ancak icra dairesine ödeyebileceğini ve takip borçlusuna yapılan ödemenin muteber olmadığını veya malı elinde bulunduran üçüncü şahsa bundan böyle taşınır malı ancak icra dairesine teslim edebileceğini, malı takip borçlusuna vermemesini, aksi takdirde malın bedelini icra dairesine ödemek zorunda kalacağını bildirir (Haciz ihbarnamesi).Bu haciz ihbarnamesinde, ayrıca 2, 3 ve 4 üncü fıkra hükümleri de üçüncü şahsa bildirilir.
[2] İcra ve İflas Kanunu Madde 89/2: Üçüncü şahıs; borcu olmadığı veya malın yedinde bulunmadığı veya haciz ihbarnamesinin tebliğinden önce borç ödenmiş veya mal istihlak edilmiş veya kusuru olmaksızın telef olmuş veya malın borçluya ait olmadığı veya malın kendisine rehnedilmiş olduğu veya alacak borçluya veya emrettiği yere verilmiş olduğu gibi bir iddiada ise, keyfiyeti, haciz ihbarnamesinin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra dairesine yazılı veya sözlü olarak bildirmeye mecburdur. (Değişik üçüncü fıkra: 17/7/2003-4949/22 md.) Üçüncü şahıs, haciz ihbarnamesinin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde itiraz etmezse, mal yedinde veya borç zimmetinde sayılır ve kendisine gönderilen haciz ihbarnamesine süresinde itiraz etmediği, bu nedenle de malın yedinde veya borcun zimmetinde sayıldığı ikinci bir ihbarname ile bildirilir. Bu ikinci ihbarnamede ayrıca, üçüncü şahsın ihbarnamenin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde ikinci fıkrada belirtilen sebeplerle itirazda bulunması, itirazda bulunmadığı takdirde zimmetinde sayılan borcu icra dairesine ödemesi veya yedinde sayılan malı icra dairesine teslim etmesi istenir
[3] İcra ve İflas Kanunu Madde 89/3: İkinci ihbarnameye süresi içinde itiraz etmeyen ve zimmetinde sayılan borcu icra dairesine ödemeyen veya yedinde sayılan malı icra dairesine teslim etmeyen üçüncü şahsa on beş gün içinde parayı icra dairesine ödemesi veya yedinde sayılan malı teslim etmesi yahut bu süre içinde menfi tespit davası açması, aksi takdirde zimmetinde sayılan borcu ödemeye veya yedinde sayılan malı teslime zorlanacağı bildirilir. Bu bildirimi alan üçüncü şahıs, icra takibinin yapıldığı veya yerleşim yerinin bulunduğu yer mahkemesinde süresi içinde menfi tespit davası açtığına dair belgeyi bildirimin yapıldığı tarihten itibaren yirmi gün içinde ilgili icra dairesine teslim ettiği takdirde, hakkında yürütülen cebri icra işlemleri menfi tespit davası sonunda verilen kararın kesinleşmesine kadar durur. Bu süre içinde 106’ncı maddede belirtilen süreler işlemez. Bu davada üçüncü şahıs, takip borçlusuna borçlu olmadığını veya malın takip borçlusuna ait olmadığını ispat etmeye mecburdur. Üçüncü şahıs açtığı bu davayı kaybederse, mahkemece, dava konusu şeyin yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere bir tazminata mahkûm edilir. Bu fıkraya göre açılacak menfi tespit davaları maktu harca tabidir
[4] Hakikate muhalif beyanda bulunanların cezası İcra ve İflas Kanunu Madde Madde 338/1– (Değişik: 31/5/2005-5358/9 md.) Bu Kanuna göre istenen beyanı, hakikate aykırı surette yapan kimse, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
[5] İcra ve İflas Kanunu Madde 89/4: Üçüncü şahıs, haciz ihbarnamesine müddeti içinde itiraz ederse, alacaklı, üçüncü şahsın verdiği cevabın aksini icra mahkemesinde ispat ederek üçüncü şahsın 338 inci maddenin 1 inci fıkrası hükmüne göre cezalandırılmasını ve ayrıca tazminata mahkûm edilmesini isteyebilir. İcra mahkemesi, tazminat hakkındaki davayı genel hükümlere göre halleder.