İhtiyati Haciz Nedir ve Neden Önemlidir?

SAYI   : ÖZDERİN 2022/22

Gündelik hayatımızda bir borcun kararlaştırıldığı şekilde ifası her zaman mümkün olmaz. Bu sebeple birçok kişi alacağını tahsil etmek için icra takibi başlatmak zorunda kalabilir. Mevzuatımızda icrai işlemlerin ne şekilde gerçekleşeceği ve buna ilişkin usuli süreçlerin ilerleyişi 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (“İİK”) hükümleriyle düzenlenmiştir. Borçlunun borcunu ifadan kaçınması halinde yasa koyucu alacaklı tarafın hakkını koruma amacıyla geçici hukuki koruma önlemi adı altında bir dizi hukuki araç üretmiştir. Bu araçlardan biri de ihtiyati hacizdir. Dolayısıyla ihtiyati haciz bir dava değil, geçici bir koruma tedbiridir.

İhtiyati Haciz Nedir?

Bir alacağın tahsilinde mal kaçırma tehlikesi, tahsilde zorluk yaşama veya borçlunun alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması gibi hallerde borçlu tarafın malvarlığına geçici olarak icra dairesi tarafından el konulması işlemine ihtiyati haciz denir. İhtiyati haciz İİK’da düzenlenmiş geçici bir hukuki koruma türü olup amacı borçlunun icra takibini etkisiz kılmaya yönelik davranışlarının önüne geçilerek alacaklı tarafın korunması ve takibin semeresiz kalmamasıdır. Bu hukuki koruma türünün alacaklıyı geniş bir biçimde koruduğu açık olsa da diğer taraftan ihtiyati haczin haksız olması ve bu sebeple borçlu ve üçüncü kişilerin zarara uğrayabilme ihtimaline karşı İİK 259/1[1] maddesi gereğince ihtiyati haczi talep eden alacaklıdan teminat göstermesini isteyebilir.

İhtiyati Haczin Konusu ve Şartları

İhtiyati haczin konusu vadesi gelmiş hatta bazı durumlarda vadesi gelmemiş para alacağıdır. Söz konusu para alacağını rehinle temin edilmemiş olması gerekir. Bu şekilde rehinle teminat altına alınmamış para borcunun alacaklısı, borçluda veya üçüncü kişide bulunan taşınır ve taşınmaz malları ile alacak ve haklarını ihtiyaten haczettirme imkanına sahiptir. (İİK md. 257/1[2])

İhtiyati Haciz Şartları:

• Para alacağını varlığı,
• Alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması,
• Kural olarak vadesi gelmiş bir alacak bulunması,
• İhtiyati haczin yapılmasını haklı gösterecek ihtiyati haciz nedenlerinden birinin mevcut olması gereklidir
• Kural olarak ihtiyati haciz talep eden alacaklının mahkemeye teminat yatırması gereklidir.

İhtiyati Haciz Neden Önemlidir?

İhtiyati haciz geçici bir hukuki koruma olmakla beraber alacaklının ileride uğrayabileceği olası zararları, borçlunun mal kaçırması ihtimalinde takibin sonuçsuz kalmasının önlemesi bakımından önemlidir. Bu şekilde borçlunun malvarlığına el konularak alacaklının alacağı güvence altına alınır. Böylece alacağına kavuşamayan ve de kavuşamama tehlikesi içerisinde bulunan alacaklı, borçlu borcunu inkar etse de uzun sürecek dava süreçleri başlasa da alacağını garantiye alacak ve kötüniyetli borçluların borcu ödememe riskini bertaraf edecektir.

İhtiyati haciz kararının mahkemeden alınmasının akabinde, icra müdürlüğünce ihtiyati haciz kararının kapsamı doğrultusunda borçlunun taşınır ve taşınmaz malları, üçüncü kişilerde bulunan alacakları, bankalarda bulunan mevduatları ve başkaca hak ve alacakları ihtiyaten haczedilebilir. Alacaklının talebi halinde borçlunun bankalarda bulunan mevduatlarına da bloke konulabilir ve üçüncü kişilerde bulunan alacaklarının icra müdürlüğüne yatırılması sağlanabilir. Taşınırlar haczedilerek, muhafazası için yediemine bırakılabilir. Taşınmaz mallar içinse gayrimenkulü devralacak üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilecek haciz kaydı işlenebilir ve malların paraya çevrilmesi talep edilebilir.

Dava yoluna başvurulduğunda ise mahkemenin uyuşmazlık hakkında kanaate varabilmesi için uzun bir süreç gerekir zira dava sürecinde taraf teşkili sağlanmalı, iddia ve savunmalar ileri sürülüp değerlendirilmelidir. Ancak yargılama sonucunda borcunu ödemeyen borçlunun malvarlığına başvurabilmek için cebri icra yoluna gidilmelidir. İcra dairesi kanalıyla söz konusu mahkeme ilamlarının yerine getirilmesi borçlunun malvarlığına haciz konulabilmesi için öncelikle takibin kesinleşmesi gerekecek bu da çoğu kez vakit alacak beklenmesi gereken tebligat ve itiraz süreleri olacaktır. Yani istenen anda gerekli korunmanın elde edilmesi mümkün olmayacaktır.

İcra vasıtasıyla ilamın icrasının yerine getirilmesi ve haciz safhasına geçilebilmesi içinse takibin kesinleşmesi beklenmeli ve bu da çoğu zaman vakit alacağından, istenen anda gerekli korunmanın elde edilebilmesi mümkün olmayacaktır.

Özetle yargılama ve icra takibi safhalarının para alacağının tahsili anlamında zaman alacağı anlaşıldığından kanun koyucu ihtiyati haciz koruma yolunu getirerek var olan ya da ileride açılması muhtemel icra takibinin sonuçsuz kalmaması ve alacaklının zarara uğratılmasının önüne geçmek istemiştir.

İhtiyati Haciz Kararının Alınması İçin Gerekenler

Kötüniyetli borçlulara karşı alacağa kavuşmak adına öneme sahip koruma tedbiri olan ihtiyati haciz tedbiri, uygulamada usulüne uygun düzenlenmiş kıymetli evraklar (bono, çek) söz konusuyken kolaylıkla mahkemeden alınabiliyorken, faturaya veya cari hesaba dayanarak ihtiyati haciz kararı verilmesi daha sıkı şartlara bağlıdır. Zira mahkemenin faturaya dayalı olarak ihtiyati haciz kararı verebilmesi için fatura tek başına yeterli değildir. Yani sadece faturaya dayalı alacaklar bakımından ihtiyati haciz kararı verilmemektedir.[3] Bu sebeple borçlu aleyhine başlatılacak icra takibi; fatura, cari hesap ve sair dayanak belgelerine istinaden başlatılacak ise tarafımıza faturaların irsaliyelerinin, varsa hesap mutabakatlarının, sözleşmelerin ve ihtarnamelerin de gönderilmesi gerekmektedir. Söz konusu bu irsaliyelerde imzaların mutlaka tam olması, imza yetkisi olan kişi tarafından imzalanması gerekir. Çünkü gerek ihtiyati haciz alırken gerek takibe gelen itiraza müteakip açılan itirazın iptali davasında hakimler kati surette irsaliyeleri görmek isteyeceklerdir. Bu konuda dikkatli davranılması gerekmektedir.

Bu doğrultuda fatura, tek başına taraflar arasındaki sözleşmesel ilişkiyi, doğal olarak kişinin alacaklı olup olmadığını ispatlamaya elverişli bir belge değildir. Faturayı alan tarafın bu akdi ilişkiyi inkar etmesi durumunda, faturayı gönderen tarafın akdi ilişkiyi ispat etmesi gerekecektir. Taraflar arasında yapılan imzalı/onaylı borç mutabakatlarının varlığı da en az irsaliyelerin varlığı kadar önem arz etmektedir.

Şayet taraflar arasında borç mutabakatı veya teslime dair imzalı irsaliyeler varsa faturaya dayalı alacaklar bakımından da ihtiyati haciz kararı verilebileceği unutulmamalıdır. Yani ibraz edilen irsaliyeli faturaların alacağın varlığı ve muaccel olduğu konusunda mahkemede kanaat uyandırması mahkemeden ihtiyati haciz isteminin kabulüne karar verilmesini kolaylaştıracaktır.

Teminatın İadesi

İhtiyati haciz isteminin kabulünün ardından mahkeme, borçlunun haklı çıkması halinde uğrayacağı zararın tazmini için uygulamada genellikle alacaklıdan asıl alacağın %10’u ile %30’u arasında teminat belirler ve söz konusu teminat mahkeme veznesine yatırıldıktan sonra karar uygulanabilir. Başlatılan icra takibinin itirazsız kesinleşmesi veya borçlunun teminatın iadesine rıza göstermesi gibi hallerde teminatın iadesi sağlanabilecektir.

Sonuç

İhtiyati haciz geçici bir koruma tedbiri olsa da hukuken önemli bir konumda olup halihazırda mevcut olan yasal düzenlemeleri ve güncel Yargıtay kararlarını da dikkate alarak sizlere ihtiyati haciz nedir, şartları nelerdir, ihtiyati haciz neden önemlidir, fatura ve irsaliyeye dayanarak ihtiyati haciz talep edip edemeyeceğimiz hususlarını anlatarak sizler için daha anlaşılabilir kılmaya çalıştık. Özetleyecek olursak alacaklının, borçlu tarafın borcuna sadık kalmayacağı hususunda kaygıları varsa dava veya icra takibine başlamayı ve tebligat sürelerini, itiraz sürelerini beklemesine gerek kalmaksızın borçlunun taşınır, taşınmaz malları ile hak ve alacaklarına haciz koydurabilecektir.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya sorununuz olması halinde bizimle irtibat kurmanızı rica ederiz.

Saygılarımızla,

Av. Sibel ADIYAMAN                        Stj. Av. Merve Sena ALTINSOY

İcra Departmanı Yöneticisi                   İcra Departmanı